Πλεχάνοφ, Γκιόργκι Βαλεντίνοβιτς

(Γκουταλόβκα, Ταμπόφ 1856 – Τεριγιόκι, Φιλανδία 1918). Ρώσος επαναστάτης. Από φοιτητής προσχώρησε στη μυστική οργάνωση Ναρόντναγια Βόλια (Λαϊκή θέληση) και αργότερα ίδρυσε τη μαύρη πτέρυγα του κόμματος Γη και Ελευθερία. Οι οργανώσεις αυτές, πιστές στο λαϊκισμό, επεδίωκαν να συγκεντρώσουν τον επαναστατικό αγώνα στη δράση των αγροτών με την καθοδήγηση των διανοούμενων, στηριζόμενες στην τρομοκρατία (δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου B΄ το 1881) και την προσωπικότητα του ήρωα. Ο Π. όμως κατάλαβε πολύ γρήγορα ότι είχε ήδη αρχίσει στη Ρωσία η βιομηχανική και καπιταλιστική φάση και ότι, επομένως, ηγέτης της επανάστασης έπρεπε να είναι ολόκληρο το προλεταριάτο. Οι αντιλήψεις αυτές, που υποστήριξε σε διάφορα έργα του (Οι διαφωνίες μας, 1884), τον έφεραν σε σύγκρουση με τους Ναρόντνικους και τον έκαναν να αναγνωριστεί ως ένας από τους ιδρυτές του «επιστημονικού σοσιαλισμού». Το 1880 έφυγε στο εξωτερικό, και στο Παρίσι, όπου επιδόθηκε στη δημοσιογραφία, αφού συνεργάστηκε με τους μπλανκιστές, άρχισε τη μελέτη του μαρξισμού, του οποίου έγινε φανατικός προπαγανδιστής. Το 1883, μαζί με τον Ντόιτς, τον Άξελροντ και τη Ζασούλιτς, ίδρυσε την ομάδα Χειραφέτηση της εργασίας, που ήταν η πρώτη ρωσική μαρξιστική οργάνωση. Το 1895, έπειτα από πίεση της τσαρικής κυβέρνησης απελάθηκε από τη Γαλλία και έζησε στην Ελβετία και στην Ιταλία, ώσπου, μετά την επανάσταση του 1905, γύρισε στη Ρωσία. Ξανάφυγε όμως στο εξωτερικό για να ξαναγυρίσει στη Ρωσία μετά την έκρηξη του πολέμου με πρόσκληση του Κερένσκι και, στις γραμμές των μενσεβίκων, πολέμησε τον μπολσεβικισμό. Οι σκέψεις του συνοψίζονται κυρίως στο έργο του Μελέτη της εξέλιξης της μονιστικής αντίληψης της ιστορίας (1895).